Bioloog, filosoof en darwinist Daniel Dennett is helaas niet meer. Hij stierf op 19 april 2024, 82 jaar oud.
Filosoof, bioloog en darwinist Daniel Dennett (1942-2024) is, samen met Richard Dawkins de bedenker van de ‘meme theorie’. Een filosofisch concept, dat menselijk gedrag koppelt aan fenomenen, die evolutionair in de natuur voorkomen en zich ontwikkelen volgens de genetische evolutie, met als basis dat ideeën en cultuur zich verspreiden als virussen, van geest tot geest, zichzelf replicerend en evoluerend. De theoloog heeft in 2023 contact met hem gehad om lezingen in Nederland te geven naar aanleiding van een interview met Trouw. Helaas is hij op 19 april 2024 overleden en we wensen zijn familie en dierbaren sterkte met het verlies.
Dennett: “Precies. Het kernidee van memetica is dat culturele begrippen, theorieën en woorden hun eigen mate van aangepastheid hebben. Dat kan voordelig uitpakken, maar ook nadelig. Denk aan een verbetering van pijl en boog, die zorgt voor effectievere jacht. Die technische verbetering wordt cultureel doorgegeven en komt de populatie ten goede. Maar bij een cultureel ‘virus’, een onjuist idee dat toch krachtig is, profiteert er niemand. Alleen het virus zelf.”
Religies zijn in zijn ogen een voorbeeld van zo’n ‘virus’, een onjuist idee, dat toch krachtig is. Ze bieden zingeving, rituelen, symbolen, verhalen en helden. En dat vormt een gemeenschap. Ze zijn geëvolueerd om zich effectief te verspreiden en te reproduceren, maar dienen alleen zichzelf, alleen het ‘virus’ voordeel verschaffend.
Helaas maakt Dan niet meer mee, wat op deze site allemaal voortgang heeft, maar we zijn dankbaar voor zijn schat die hij ons nalaat.
Kijk hier bijvoorbeeld op onze site naar zijn bijdragen
Zijn laatste interview:
Zijn beste vriend Richard Dawkins legt hier kort en krachtig uit, wat het ‘meme-concept’ betekent:
Ik raad u aan om zelf verder te lezen. Gelukkig heeft Dan ons ongelofelijk veel materiaal nagelaten.
In het kort (als u niet naar de fragmenten wil of kan luisteren): De ‘meme’ (spreek uit ‘miem’) is het cultureel DNA en niet het biologisch DNA: De meme heeft bijna dezelfde eigenschappen als het biologisch DNA, maar reproduceert zich niet seksueel maar via culturele overlevering. Het muteert weinig tot niet over generaties die elkaar begrijpen, maar muteert maximaal of verdwijnt snel over generaties die elkaar niet begrijpen. Als voorbeeld wordt door Richard het nafluiten van een melodie genoemd. Mensen binnen een cultuur zingen het generaties later nog na, en dus is een volksliedje een ‘meme’. Tussen twee verschillende culturen wordt het al heel snel lastiger, alleen al bijvoorbeeld omdat de taal verschilt tussen bijvoorbeeld Bulgarije en Nederland. Vandaar dat memes makkelijker overleven binnen culturen dan erbuiten. Het gaat erom dat ‘ideeën’ worden gekopieerd van een persoon naar een andere. Dit mechanisme van kopiëren van memes kan worden gezien als een methode van natuurlijke selectie, omdat het kopiëren ervoor zorgt dat de cultuur hechter wordt. Terwijl genen bijna letterlijk worden gekopieerd van generatie naar generatie, zo geldt dat niet voor memes. Daarom kunnen alleen de ‘krachtigste’ memes overleven over generaties. Dat geldt voor muziek, voor taal, maar ook voor godsdienst.